Er zijn 3 verschillende manieren om als buitenlander in Zambia een rijbewijs te halen:
   1. Volledig rijexamen doen
   2. Huidige rijbewijs omzetten naar Zambiaans rijbewijs
   3. Rijbewijs kopen

De laatste optie klinkt misschien aanlokkelijk omdat dit impliceert dat er verder geen gedoe bij komt kijken. Het nadeel is echter dat dit geen officieel proces is en je eigenlijk vooral steekpenningen betaald om een officieel document te laten genereren buiten de systemen om. Deze optie viel voor ons dus eigenlijk al wel af.

Blijven optie 1. en 2. over, waarbij 2. de kortere variant is (je hebt immers al een rijbewijs en dus bewezen dat je kunt rijden). Hiervoor zijn echter wel de volgende documenten benodigd:
   – een geldig NL rijbewijs
   – een “echtheidsverklaring” van het RDW
   – een apostille stempel van het Ministerie van Buitenlandse zaken waarmee zij de “echtheid” bevestigen van de “echtheidsverklaring”

Zonder deze documenten ben je sowieso aangewezen op het volledige rijexamen, iets wat we als het even kan natuurlijk proberen te vermijden.

Voorbereiding in NL

Het proces van ons rijbewijs begon ergens in Juli, toen we allereerst de echtheidsverklaring van het RDW op hebben gevraagd om vervolgens met dit document naar Den Haag te gaan voor de apostille stempel. Gelukkig was het de hele zomer mooi weer zodat we dit konden combineren met een dagje strand. Wel kregen we hier alvast een voorproefje op Afrika, aangezien we niet de enige waren voor deze stempel. Al met al hebben we zo’n 2,5 uur moeten wachten op 2 stempels. Erg leuk ook met 3 kinderen die zich verheugd hebben op een dagje strand!

Medische verklaring

Naast de eerder genoemde documenten heb je sowieso een medische verklaring nodig van een arts (in Zambia) die bevestigd dat je goed genoeg kan horen/zien/bewegen om een auto te besturen. 

Als we even in de rij staan komt er iemand die niet zichtbaar voor het ziekenhuis lijkt te werken naar ons toe en vraagt waarvoor we zijn gekomen. Na een korte uitleg neemt hij ons mee naar een loket en vraagt of we Zambianen zijn. Aangezien een “nee” in dit soort gevallen helaas tot een oneerlijke behandeling kan leiden, maar we helaas ook  geen “ja” kunnen zeggen, antwoorden we dat we hier zijn op een work permit. “In dat geval moeten jullie dubbel betalen” is zijn antwoord. Na een resoluut “geef dan de formulieren maar weer terug, we gaan wel ergens anders heen” (er is namelijk nog een ziekenhuis) blijkt de meneer ons toch wel te willen laten helpen voor de normale prijs. We betalen en nemen plaats in de wachtkamer waar ongeveer 10 mensen zitten.

Na nog geen 5 min roept deze beste meneer als eerste Gerard op om mee te gaan naar een behandelkamer. Hier zit een vrouwelijke arts klaar om de gezondheidscheck af te nemen. Onze “begeleider” geeft aan dat we “express service” krijgen, maar dat we dan wel extra moeten betalen. Gerard bedankt hem vriendelijk voor de goede service, maar dat we niet meer gaan betalen dan de andere gasten. Ondertussen is de arts begonnen met wat algemene gegevens op het formulier in te vullen. Ze vraagt of Gerards ogen goed zijn, ook voor zien in de verte. Omdat ze een beetje mompelt moet hij wel bij iedere vraag verzoeken of ze deze nog een keer wil herhalen. Na ongeveer 5 minuten staat Gerard weer buiten met een positieve medische beoordeling (incl. gehoor). Ook voor Alice is het zo geregeld en zijn we binnen een uur weer terug.

Ochtendje loket hoppen

Vervolgens is het op naar de RTSA (Road Transport and Safety Agency) om de omzetting te regelen. Omdat het hebben van de juiste documenten niet altijd een garantie is voor het soepel verlopen van processen, hebben we gevraagd of Simon met ons mee wil gaan. Simon is Zambiaan, een goede bekende van ons, een expert in dit soort processen en een vriend van de manager van de RTSA vestiging in Kabwe. Met name dit laatste is een absolute pré in deze relationele cultuur. Ook besluiten we om Roël mee te nemen voor wat extra gunfactor, sowieso ook leuk voor hem bij de Tu Ta auto’s

De ochtend begint met een bezoek aan de manager, hij moet namelijk de papieren beoordelen en accorderen dat we inderdaad het conversion proces (omzetting) gaan volgen en dus niet de testen hoeven af te leggen. Dit blijkt in orde. We krijgen formulieren mee die we in mogen vullen en inleveren in een volgend kantoor om onze gegevens in te laten voeren en foto en vingerafdrukken te nemen. Helaas werkt op dat moment het systeem niet waardoor wij (en de 10 andere wachtenden) verzocht worden om buiten te wachten. Een half uurtje later mogen we weer naar binnen en even later wordt Gerard geholpen, Alice mag nog even blijven wachten. Inmiddels is de manager even poolshoogte komen nemen en er ontstaat een discussie tussen hem en de medewerker die Gerard zojuist geholpen heeft over ons proces. Zij is het er namelijk niet mee eens dat wij, zonder de testen te doen het hele proces doorlopen. Wat precies de uitkomst van de discussie is, blijft onduidelijk, maar wel heeft de dame besloten dat ze niet echt mee wil werken en legt vervolgens Alice haar documenten continu onderop de stapel. Na ongeveer een uur vraagt Gerard hoe het precies werkt met de volgordes aangezien hij al klaar is en Alice nog zit te wachten, waarop ze antwoord dat ze zo aan de beurt is. Dit blijkt dan ook zo te zijn.

Vervolgens mogen we weer terug naar de manager voor een volgende accordering (oa. het akkoord voor de theorie toets die we dus niet hoefden doen). Vervolgens kunnen we door naar een ander kantoor waar we moeten betalen en wij enigszins hoopvol zijn dat ons rijbewijs er uit komt rollen. Dit gebeurd ook, maar blijkt een “provisional” rijbewijs te zijn. Het definitieve rijbewijs volgt zodra we de rijtest hebben afgelegd. Dit is volgens ons natuurlijk niet helemaal de bedoeling, maar uit een check van Simon bij de manager blijkt dat het om een lichte rijvaardigheidstest gaat, want ze moeten natuurlijk wel een beetje een beeld hebben bij of we wel kunnen rijden. Het is natuurlijk niet zo dat we bang zijn om een dergelijke test te doen, maar we hadden gehoopt er zonder al te veel gedoe van af te komen. We krijgen het advies om rond 14.00 terug te komen (het is inmiddels bijna 13.00, lunchtijd) om de test te doen.

Vol goede moed zijn we om 14.00 weer terug bij RTSA om de test te doen. Nadat we betaald hebben (deze keer om de test te mogen doen), krijgen we van weer een ander bureau te horen dat we aangemeld zijn voor de test, maar de afspraak nu moeten gaan maken met de examinator. Dit blijkt een paar dagen later te kunnen, om 9.00 uur. Helaas dus niet alles in 1 dag geregeld, maar wel een grote stap voorwaarts!

Dag van de waarheid!

Op de dag van de waarheid staan we netjes om 9.00 klaar om de test te gaan doen. Nadat we ons aangemeld hebben worden we verzocht buiten te wachten op de examinator. Deze komt rond 9.30 en als hij bijna zover is om in te stappen geeft hij aan dat als we met onze auto gaan “afrijden” (wat een automaat is, zoals 8 van de 10 auto’s in dit land) we wel een restrictie op ons rijbewijs krijgen dat we ook alleen met een automaat mogen rijden. Nu is dit natuurlijk typisch zo’n geval dat als je de restrictie niet hebt, je nooit in een schakelbak zal hoeven te rijden. Maar als je de restrictie wel hebt, dan is de kans groot dat je een keer onverwacht toch geen keus hebt om er wel in te moeten rijden en mogelijk problemen krijgt met de politie. Een korte discussie over dat het toch een omzetting van het huidige rijbewijs is en dat niemand dit eerder had verteld heeft uiteraard geen zin. Of we gaan nu examen doen in onze auto en krijgen een restrictie, of we moeten een handgeschakelde auto regelen.

We besluiten dit laatste te gaan doen, via een lokale rijschoolhouder die op dit moment ook bij RTSA is. Na een korte onderhandeling worden we het eens over de prijs (niets is gratis hier) en ongeveer een half uurtje later is zowel de examinator weer terug en is de auto beschikbaar. Klaar voor vertrek dus!

Tijdens het wachten blijkt overigens dat ze het met de S van RTSA (Safety) ook bij de RTSA niet zo nauw nemen. Een 15-tal bezoekers worden namelijk achterin een paar pickup trucks vervoerd naar een andere locatie.

Allereerst is het de beurt aan Gerard. Het begin voelt wat onwennig, want het is toch al even geleden dat we hebben moeten schakelen (zeker omdat dit met links is hier), maar dat went gauw genoeg. Daarnaast is het net of er ineens overal verkeersborden (STOP-borden enzo) staan die er eerder niet waren. Het rondje rijden gaat verder prima en halverwege geeft de examinator aan dat we mogen wisselen

Alice begint met goede moed aan haar ritje, echter Roël lijkt er niet veel vertrouwen in te hebben. Hij zit namelijk gewoon op de achterbank, het kinderzitje zit in onze eigen auto, en besluit om na een paar honderd meter de deur te openen. We hebben de deur maar weer dicht gedaan en op slot, voordat hij doorheeft hoe dat werkt zijn we waarschijnlijk al weer terug. Ook Alice haar rondje gaat verder prima en een half uurtje nadat we vertrokken zijn rijden we weer het compound van de RTSA op. Een paar lokale rijschoolhouders en andere gasten die daar rondhangen verbaasden zich nog wel over Alice haar resolute rijstijl, dat zijn ze schijnbaar niet gewend in Zambia.

Op zich hadden we het al op de papieren van de examinator zien staan, maar na nog een keer een kwartiertje van papierwerk en administratie in de computer komt er (uiteraard bij een volgend loket en na de volgende betaling) dan toch echt een definitief rijbewijs uit!

De komende 5 jaar mogen we hier rijden, zonder restricties!